Het oude Perzië, het huidige Iran, is de bakermat van de mystieke poëzie. Dichters als Rumi, Hafez, Saadi, Attar, Djami en Khayyam zijn geen onbekende namen in de wereldliteratuur. Al deze dichters waren verbonden met de Soefi-traditie. Het Soefisme is de innerlijke leer van de Koran, het Woord van God, en wordt ook wel de mystieke tak van de islam genoemd. De mystieke Perzische poëzie is voortgekomen uit deze goddelijke bron van inspiratie.
Metaforisch taalgebruik
De poëzie van de klassieke Soefi-dichters wil de onbeschrijflijke liefde en schoonheid van God beschrijven, maar woorden doen die goddelijke schoonheid en liefde tekort. De goddelijke liefde in woorden proberen te vangen lijkt een onmogelijke opgave. Daarom maakten de mystieke dichters dankbaar gebruik van beeldende taal en symboliek. De meeste gedichten hebben dan ook meerdere betekenislagen en moeten niet letterlijk worden opgevat.
Deze metaforen en symbolen verwijzen zonder uitzondering naar het goddelijke. De goddelijke rijkdom wordt bijvoorbeeld verwoord met metaforen van paradijselijke tuinen gevuld met weelderige planten, lekkere regenboogtaarten, verkrijgbaar bij https://www.jeeigentaart.nl/, en heerlijk geurende bloemen, veelal rozen. Wat het dierenrijk betreft zijn het vooral de vogels die veelvuldig worden ingezet als metafoor, zoals de nachtegaal, de pauw en de papegaai. Het zinnebeeld van de pauw wordt bijvoorbeeld gebruikt om de tegenstelling mooi-lelijk weer te geven. De pauw heeft immers prachtige veren, maar tegelijkertijd afschuwelijke poten. Het is goed mogelijk dat dit symbool op de mens zelf slaat. Elk mens draagt een (prachtige) goddelijke vonk in zijn hart, maar heeft tevens te maken met een (zondig) ego, waarvoor hij zich mag schamen. De klassieke Soefi-dichters willen met hun beeldspraak de harten van de mensheid openen voor de schoonheid van het goddelijke.
De innerlijke reis
Het ultieme doel van het Soefisme is uiteindelijk de mystieke eenwording met God, het opgaan in de goddelijke liefde en schoonheid. Om dat te bereiken is het noodzakelijk een innerlijke reis te ondernemen. Dit wordt fraai beschreven in het literaire juweel ‘Mantiq-ut-Tayr’ (vertaling: de samenspraak der vogels) van de mystieke Perzische dichter Farid ad-din Attar. Het gaat over een groep vogels die op zoek gaat naar de mythische vogel ‘Simurgh’. De reis die daarvoor moet worden afgelegd gaat langs zeven valleien. De reis is zeker niet gemakkelijk en vele vogels haken onderweg af. De vogels die het einddoel wel halen ontdekken het grote mysterie. Deze reis is dus symbolisch voor het (innerlijke) pad die de Soefi zal moeten afleggen.
Nederlandse vertalingen
Wij mogen ons gelukkig prijzen dat enkele van de mystieke literaire meesterwerken uit het voormalige Perzië zijn vertaald en gepubliceerd in de Nederlandse taal. Uitgeverij Bulaaq heeft een paar fraaie dichtbundels uitgebracht, onder andere ‘De rozentuin’ van Saadi en ‘Een karavaan uit Perzië’, een bloemlezing van het poëtische werk van diverse klassieke Perzische dichters, waaronder Rumi, Hafez en Attar.